4.2.2 Specialistische zorgvoorzienin

Onder specialistische zorgvoorzieningen verstaan wij geïndiceerde zorg en ondersteuning voor kortdurende of complexe interventies. De opgave bij het realiseren van het doel van de transformatie is om zoveel als mogelijk vragen van inwoners laagdrempelig op te lossen met gebruikmaking van het eigen netwerk aangevuld met basisvoorzieningen (zie beleidsveld 4.1.6:  Sociale basisvoorzieningen) en ondersteunende voorzieningen (zie beleidsveld 4.2.1: Ondersteunende voorzieningen) met als doel dat daarmee minder een beroep wordt gedaan op specialistische zorgvoorzieningen. Deze vraagstukken pakken we integraal op, door breed te kijken naar alle aspecten in het leven van onze inwoners, en de vraag van de inwoners centraal te stellen.

Transformatie
Doel van de transformatie van het sociaal domein is een inclusieve samenleving waarin iedereen naar vermogen mee kan doen. Vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hebben we de wettelijke opdracht om daar waar nodig mensen te ondersteunen in hun zelfredzaamheid en participatie. Daarbij gaan we uit van de volgende inrichting van het sociale domein: een samenleving met een sterke sociale basis bestaande uit informele sociale verbanden en de sociale inzet van alle vrijwilligers, ondernemers, stichtingen en verenigingen die de gemeente rijk is (spoor 1). (Basis)voorzieningen die openstaan voor alle bewoners (spoor 1). Ondersteuning dichtbij huis die aansluit op de behoefte en mogelijkheden van de inwoners en hun netwerk. Het gaat hierbij met name om langdurige ondersteuning in het alledaagse (spoor 2). Geïndiceerde hulp voor kortdurende of complexe interventies (spoor 3). De opgave bij het realiseren van het doel van de transformatie is om zoveel als mogelijk vragen van inwoners laagdrempelig op te lossen met gebruikmaking van spoor 1 en 2 en daardoor het beroep te doen op voorzieningen van spoor 3 te verminderen.

Jeugdhulp
We bieden jeugdhulp daar waar kind en gezin dit nodig hebben bij het opgroeien en opvoeden, het vergroten van de zelfredzaamheid of maatschappelijk participatie.
 In de gemeente Groningen:

• Gaan we uit van de vraag van de inwoner en de door hen aangegeven oplossingsrichtingen;
• Versterken we de opvoedkracht van ouders en de zelfredzaamheid van jeugdigen zodat ze eventuele problemen zoveel mogelijk zelf en binnen het eigen netwerk zelf kunnen oplossen;
• Stimuleren we dat jeugdigen zo thuis mogelijk opgroeien en deelnemen aan het gewone leven;
• Bieden we ondersteuning in en zo dicht mogelijk bij huis. Hiertoe transformeren we samen met onze partners in het veld het jeugdstelsel;
• Zorgen we dat kind en gezin de begeleiding en ondersteuning krijgt die nodig is, en waar ze tevreden over zijn;
• Streven we naar minder inzet van intensieve specialistische jeugdhulp en het voorkomen van terugval.

De school is één van de plekken om problemen vroeg te signaleren. Gemeenten en scholen hebben daarbij ieder een eigen verantwoordelijkheid, deze verantwoordelijkheden grenzen aan elkaar en overlappen elkaar deels. Gezamenlijk gaan we uit van: één kind, één gezin, één plan, één regisseur en één integrale benadering op het gebied van gezondheid, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning en werk & inkomen. Daarom werken we lokaal en regionaal samen met gemeenten, (jeugdhulp)aanbieders, cliëntorganisaties, Gecertificeerde Instellingen, huisartsen en onderwijs. Eén van de manieren om substitutie in de jeugdhulp te realiseren en de jeugdhulp dichter bij jeugd en gezinnen te brengen, is de invoering van de Ondersteuner Jeugd en Gezin.

Met de onderstaande indicatoren is de voortgang van dit beleidsveld in 2020 gemeten. Als er geen gegevens beschikbaar zijn/of één maal per twee jaar gemeten worden staat er een streepje.

* In 2020 is, als gevolg van corona, op een alternatieve wijze onderzoek gedaan naar de ervaringen van Wmo cliënten. Hierover is de raad geïnformeerd. De aard en vorm van dit alternatief hebben echter wel tot gevolg dat de resultaten van dit alternatieve onderzoek niet kunnen worden benut ten behoeve van de huidige in de begroting/rekening opgenomen indicatoren.

Wat wilden we bereiken in 2020?

Met de nieuwe wijze van bekostiging van de individuele en groepsgerichte begeleiding en kortdurend verblijf wilden we een versnelling van de transformatie van de ondersteuning bewerkstelligen, beheersing van de kosten en een verbinding realiseren met de Participatiewet. Om die reden is ook Sociale Activering onderdeel geweest van de aanbesteding. De vier geselecteerde hoofdaanbieders hebben zich verbonden aan de transformatieopgave en traden daarmee op als partners bij het anders organiseren en innoveren van de ondersteuning. In 2020 is het totale budget verkleind, waarmee de aanbieders uitgedaagd werden na te denken over innovatieve wijzen om de ondersteuning te kunnen bieden. Zij ontvingen aanvullend budget voor deze innovatie.

In 2020 hoopten we ook de eerste resultaten te kunnen presenteren van het zogenaamde ‘doorbraakproject’ in Ten Boer. Binnen dit project zijn (zo mogelijk) alle budgetten in het sociaal domein van Ten Boer gebundeld in een ondersteuningsfonds. Het betrof de toenmalige lasten Wmo, Jeugd, schuldhulpverlening, bijzondere bijstand, welzijnswerk, statushouders en armoede. Door inzet van dit fonds moest de ondersteuning van de inwoners van voormalig gemeente Ten Boer zo integraal mogelijk georganiseerd worden.

We wilden waar mogelijk ondersteuning en zorg dichtbij bieden en aansluiten bij de behoefte en oplossingsrichtingen van de inwoners zelf. Hiermee wilden wij aansluiten bij de leefwereld en meer substitutie van zwaardere intensieve zorgvormen realiseren. Doel is dat onze jeugdige inwoners zoveel mogelijk zelf de regie in handen houden en in hun eigen omgeving opgroeien en zich ontwikkelen, en deelnemen aan het gewone leven. De Ondersteuner Jeugd en Gezin is hierin een belangrijk instrument. Het verminderen van de zorgkosten was een achterliggend doel.

Wat hebben we hier voor gedaan?

Wmo

De focus van zowel de gemeente als de gecontracteerde zorgaanbieders heeft in 2020 vooral gelegen op de effecten van corona. Er werd minder gebruik gemaakt van het Wmo vervoer; begeleiding of huishoudelijke hulp kon niet altijd bij de inwoner thuis plaatsvinden. Bij de Wmo begeleiding had het coronavirus vooral bij de dagbesteding/ontmoetingsplekken veel impact. Af en toe was het nodig de dag-bestedingen te sluiten. De impact van alle maatregelen was en is ook merkbaar bij gebruikers en hun mantelzorgers. Vooral bij inwoners met een psychische beperking is het ontbreken van regelmaat en structuur moeilijk. Dit heeft intensievere ondersteuningsvragen als gevolg.

Dit heeft geleid tot de volgende acties:

• Alle hoofdaanbieders van de Wmo begeleiding hadden regelmatig onderling overleg over de afstemming van noodzakelijke maatregelen en eenduidige communicatie richting de onderaannemers. Waar nodig werd afgestemd met de gemeente;

• Veel (onder)aanbieders bleken in staat om op een alternatieve en creatieve wijze de dagbesteding voor de inwoners voort te zetten. Bijvoorbeeld dagbesteding op andere locaties (zoals leegstaande scholen), wandelingen in de buitenlucht, het organiseren van (creatieve) activiteiten die inwoners thuis konden doen en (beeld)bellen om in contact te blijven;
• Het beeldbellen met inwoners heeft door het coronavirus een flinke impuls gekregen. Toch blijft (ook bij individuele begeleiding) fysiek contact en/of ontmoeting belangrijk, waardoor aanbieders dit zo gauw als mogelijk oppakten;
• We hebben alle aanbieders (begeleiding, huishoudelijke hulp, vervoer) ondersteund om de door corona gederfde inkomsten te compenseren via het noodpakket van het rijk;
• Er is een start gemaakt aan een drietal aanbestedingen om een verdere impuls te kunnen geven aan de Wmo-taken, maar door corona hebben deze vertraging opgelopen. De aanbestedingen van de cliëntondersteuning, hulpmiddelen en de Wmo begeleiding in de voormalige gemeente Haren staan nu gepland voor 1-1-2022.

Het bovenstaande vroeg de nodige extra energie en tijd voor alle betrokkenen. Hierdoor kon de transformatie van de ondersteuning minder voortvarend worden opgepakt als beoogd. Desondanks hebben alle hoofdaanbieders nieuwe algemene voorzieningen gerealiseerd of voorbereid.

Jeugdhulp

Onze activiteiten op het gebied van jeugdhulp stonden in 2020 voor het grootste deel in het teken van twee zaken: de voorbereiding van de nieuwe inkoop jeugdhulp met ingang van 1 juli 2022 en corona. Corona heeft de druk op de jeugdhulp vergroot. Wij hebben op hoofdlijnen de volgende activiteiten uitgevoerd:

• Wij hebben in de eerste helft van 2020 in het Koersdocument inkoop jeugdhulp de kaders voor de nieuwe inkoop met ingang van 1 juli 2022 beschreven. In de 2e helft van 2020 hebben wij een start gemaakt met de operationalisering hiervan, waarbij wij ook voor afstemming met de regio zorgen. De ontwikkeling van de nieuwe inkoop jeugdhulp vindt plaats in nauwe samenwerking en afstemming met de andere Groninger gemeenten: de Norm voor Opdrachtgeverschap;
• In gezamenlijke inspanning met de Stichting WIJ hebben wij met alle huisartspraktijken in de gemeente contact hebben gehad over de OJG en is 62% van de huisartsen in onze gemeente eind 2020 voorzien van een OJG'er (50 praktijken in de gemeente Groningen). Met 13% van de huisartsen zijn we nog in gesprek over de OJG, een aantal huisartsen heeft aangegeven voor hun praktijk geen meerwaarde te zien. Financieel zijn er nog geen goede resultaten te geven omdat we eerst de registratie bij WIJ Groningen en bij de verwijzers moeten verbeteren om betrouwbare cijfers te krijgen. In 2021 moet dit zodanig ingericht zijn dat we ook de financiële resultaten kunnen meten. Hier werken we hard aan. Ook is een start gemaakt met een pilot OJG op school;
• Wij hebben een nieuwe verordening en nadere regels jeugdhulp vastgesteld. Hiermee is voor burgers, Stichting WIJ, andere toewijzers een vernieuwd inhoudelijk kader voor het aanvragen en verstrekken van jeugdhulp beschikbaar gekomen.

In regionaal verband:

• Heeft de RIGG heeft in 2020 in onze opdracht afspraken gemaakt met de jeugdhulpaanbieders over corona-gerelateerde maatregelen;
• Is op 1 juli de nieuwe crisisorganisatie Spoed voor Jeugd van start gegaan;
• Is een bestuurlijke opdracht geformuleerd voor de transformatie van de jeugdhulp plus;
• Zijn afspraken gemaakt met de Gecertificeerde Instellingen over het verbeterplan en aangepaste tarieven;
• En participeren wij in het Transformatieprogramma jeugdhulp.

Voor onze activiteiten op het gebied van de afstemming jeugdhulp en onderwijs verwijzen wij naar Programma 3.2.3: Passend onderwijs. Voor de resultaten van het Doorbraakproject Ten Boer verwijzen wij naar programma 1.1.3: Maatschappelijke participatie.

Conclusie

Wmo
Vanaf 2019 hebben we een gesloten financiering voor de Wmo begeleiding om meer grip te krijgen op deze zorgkosten. Voor de Wmo hulpmiddelen geldt dat we meer beschikking hebben gekregen over data en we hebben een nieuwe werkwijze van indicatiestelling door specialisten sinds begin 2020. Het is daarbij de vraag welk aandeel de gewijzigde werkwijze heeft op de daling van de kosten van Wmo hulpmiddelen en wat de effecten van corona zijn. Mogelijk dat door corona er tijdelijk minder een beroep is gedaan op de Wmo, waarbij het ook afwachten is wat hiervan de neveneffecten gaan zijn voor 2021.

Jeugdhulp
We zijn met de transitie en transformatie jeugdhulp inmiddels 6 jaar onderweg. Veel gaat goed: er wordt minder residentiële jeugdhulp verstrekt, de WIJ-teams zijn goed ingebed in de wijken en scholen waardoor veel problematiek vroeg kan worden onderkent en escalaties kunnen worden voorkomen. De samenwerking met de huisartsen is door de invoering van de OJG verbeterd, er lopen mooie en veelbelovende pilots en we worden steeds beter in samenwerking tussen verschillende specialismen van jeugdhulp. We zien echter ook dat jeugdigen en gezinnen soms nog te lang op passende ondersteuning wachten en dat sommige werkwijzen star, complex en tijdrovend zijn. De echte transformatie van de zorg moet nog op gang komen. We constateren dat problematiek van jeugd en gezinnen complexer en zwaarder wordt en dat de jeugdhulpkosten stijgen, bij een stabiel blijvend aantal jeugdigen in zorg. We zijn gestart met het wegwerken van de wachtlijsten, tegelijkertijd moeten we constateren dat deze door Corona hier en daar weer zijn ontstaan.