Paragraaf 2: Duurzaamheid

Wat wilden we bereiken in 2020?
In 2035 willen we een CO₂-neutrale gemeente zijn. En we willen dat duurzaamheid een uitgangspunt is in alles wat we doen. Dit biedt tevens economische kansen voor Groningen. Om ons doel te bereiken voeren we het in 2015 geactualiseerde programma 'Groningen geeft energie' uit. In deze jaarrekening leest u over de resultaten van onze inzet.  

Duurzaamheid gaat niet alleen over energie en economie, maar ook over onze leefomgeving, ons voedsel, grondstoffen en hoe we met elkaar omgaan. Daarom willen we duurzaamheid stevig verankeren in alle reguliere beleidsprogramma’s. Een duurzame gemeente is een gemeente waar het goed toeven is voor bewoners en bezoekers. Maar ook een volhoudbare gemeente, waar overheid, burgers, bedrijven en kennisinstellingen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor ‘duurzame ontwikkeling’, een gemeente met een innovatieve economie die inspeelt op duurzame kansen en werk biedt aan laag- en hoogopgeleiden.

Wat hebben we hiervoor gedaan?

We hebben activiteiten uitgevoerd die gepland waren in de begroting 2020 en het programma “Groningen geeft energie”. Hierbij is de Routekaart te beschouwen als een stip op de horizon en verbindt het heden met de gewenste toekomst. Het eindbeeld is niet in beton gegoten. Het is opgesteld met de huidig beschikbare kennis. Externe factoren, zoals voortschrijdend inzicht, veranderingen van nationaal beleid en technische vooruitgang, zullen leiden tot aanpassingen in het eindbeeld.  

In 2020 hebben we onze focus gelegd op de verkenning van warmtebronnen via de bronnenanalyse, op duurzame energieopwekking en de intensivering van energiebesparing bij particuliere woningeigenaren en bedrijven. Met het energieprogramma hebben we zo in 2020 een stap voorwaarts gezet.

De CO₂-uitstoot die is te relateren aan energiegebruik in de gemeente Groningen bedraagt 1.227 kton in 2019. Het peiljaar voor de CO₂-uitstoot is 2019, recentere cijfers zijn nog niet beschikbaar. Van de 1.227 kton wordt ongeveer de helft door bedrijven en instellingen uitgestoten, een kwart door woningen en een kwart door verkeer en vervoer. Opgave is deze 1.227 kton in zestien jaar (2021 – 2035) terug te brengen naar (bijna) 0 kton. Dit is geen eenvoudige opgave. De energietransitie is een gezamenlijke opgave en aan de realisatie van de doelen werken we
samen met bewoners onder andere via de wijkenergieaanpak en wijkinitiatieven in wijken en dorpen, met bedrijven, organisaties en met de partners van de Routekaart. Het bereiken van het doel maakt Groningen koploper in de energietransitie. Dit biedt de kans om een nieuwe kennispositie en economisch perspectief te creëren. Groningen kan zo haar betekenisvolle bijdrage aan de nationale energievoorziening overeind te houden.

Het doel voor 2035 is ambitieus. Het gemeentelijke doel loopt voor op de ambitie van het Rijk en veel private partijen. Daarom vragen de doelen om een gedegen strategie en actieve inzet vanuit de gemeente. De gemeente kan vanuit haar rol en verantwoordelijkheden de energietransitie ondersteunen. Wij voeren hiervoor autonoom beleid en beschikken over verschillende typen beleidsinstrumenten: stimuleren, (de)reguleren, financieren, faciliteren, enthousiasmeren en soms ook initiëren. Toch zijn we met de huidige inzet niet op schema om in 2035 CO₂-neutraal te zijn. Uit de CO₂-monitor blijkt dat door de gezamenlijke inzet met inwoners, bedrijven en organisaties de gemeente Groningen tussen 2013 en 2020 van 3,8 procent naar 6,5 procent duurzame energie is gegaan.

Met de jaarlijkse CO₂ monitor houden we doorlopend in beeld hoe we vorderen met onze doelstelling.

1) De gemeentelijke herindeling was in 2019 dus vanaf 2017 (CO2 monitor versie 2019) is de CO2 uitstoot inclusief Haren en Ten Boer

*) Veruit het grootste deel van de windstroom is opgewekt op zee. Deze wordt voor een deel (op basis van het gewicht van de gemeente Groningen in het landelijke energiegebruik) toegerekend aan de gemeente Groningen.

De klimaattop in Parijs (COP21) in 2015 leverde een mondiaal akkoord op. Bijna alle landen ter wereld hebben daarmee afgesproken dat de globale temperatuurstijging ‘ruim onder 2 °C’ moet blijven. Het kabinet Rutte III heeft in het regeerakkoord een ambitieuze klimaat- en energieagenda geformuleerd. Deze agenda is niet alleen ingegeven vanuit de plicht om bij te dragen aan de mondiale klimaatopgave, maar ook vanuit de wens om de kracht van de Nederlandse economie verder te versterken en de kansen die de transitie biedt optimaal te benutten.

In juni 2019 is het Klimaatakkoord ondertekend. Daarbij zijn verschillende moties aangenomen waaronder de door ons, in samenwerking met gemeente Zaanstad, gemaakte motie ‘Garantie op financiële randvoorwaarden’. Deze motie gaat over het feit dat de uitvoering voorwaardelijk is aan voldoende instrumenten (zowel wettelijk als financieel). Gemeenten, provincies en waterschappen krijgen immers naar aanleiding van het akkoord nieuwe taken. Door deze nieuwe taken en mede naar aanleiding van onze motie is de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) gevraagd om een artikel 2 onderzoek uit te zetten naar de extra uitvoeringskosten van deze nieuwe taken. Het onafhankelijk onderzoek is inbreng voor advies van de ROB aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de bekostiging van decentrale overheden. Door onze lobby zaten wij in 2020 in de bestuurlijke en ambtelijke klankbordgroep van dit onderzoek en waren we nauw betrokken. Samen met Zaanstad en Vereniging Nederlandse Gemeenten hebben we de uitvoering van deze motie bewaakt. Daarnaast hebben we de ontwikkelingen en wetgeving rondom het Klimaatakkoord gevolgd.

Regionale energie strategie
Een van de afspraken uit het Klimaatakkoord is dat 30 energieregio’s in Nederland onderzoeken waar en hoe het best duurzame elektriciteit op land (wind en zon) opgewekt kan worden. Maar ook welke warmtebronnen te gebruiken zijn zodat wijken en gebouwen van het aardgas af kunnen. Vanaf medio 2019 werken de Groninger gemeenten, waterschappen en provincie samen met stakeholders om inhoud te geven aan de Regionale Energie Strategie (RES) Groningen. In de RES laten we zien welke bijdrage we als regio leveren aan het behalen van de landelijke klimaatdoelstellingen zoals vastgelegd in het Klimaatakkoord. De opgave voor de RES regio’s vanuit het Klimaatakkoord is om te focussen op duurzame opwekking van elektriciteit op land door middel van wind- en zonne-energie en de warmtetransitie in de gebouwde omgeving (aardgasvrij verwarmen).

In de periode van mei tot september 2020 heeft een groot deel van de gemeenteraden, de provinciale Staten en de algemene besturen van de waterschappen de concept RES vastgesteld. De gemeenteraad van Groningen heeft de concept RES op 28 mei 2020 vastgesteld. In de concept RES staat het regionale bod van 5,7 TWh voor wind en zon op land centraal. Dit bod is een optelsom van de gerealiseerde, de vergunde en de in de verschillende ambities geplande opgave van de betrokken overheden. In 2021 zal de RES 1.0 gereed komen en weer ter vaststelling worden voorgelegd aan gemeenteraden, staten en besturen van de waterschappen. Ook in deze RES zal het geactualiseerde bod voor grootschalige wind en zon op land centraal staan. De warmtetransitie zal pas in RES 2.0 (2023) een meer prominente rol krijgen.

Conclusie
De snelheid van de ontwikkelingen in de energietransitie neemt toe door steeds meer maatschappelijk bewustzijn en politieke ontwikkelingen. De transitie is een technische, financiële en sociaaleconomische opgave. De komende jaren blijft het werkveld dynamisch en zullen we ons al gemeente telkens weer moeten aanpassen aan en reageren op landelijk beleid en landelijke wet- en regelgeving. De opgave is groot en dit kunnen we als gemeente niet alleen voor elkaar krijgen. De energietransitie is een gezamenlijke opgave en aan de realisatie van de doelen werken we dan ook samen met bewoners, bedrijven en organisaties. Daarnaast is CO₂-reductie niet ons enige doel. We zien ook economische kansen in de energietransitie.