Groningen geeft energie

Spoor besparen

Grote besparingen zijn mogelijk in woningen en bij bedrijven en kantoren. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld met energiebesparing in haar eigen vastgoed en openbare ruimte (onder andere openbare verlichting van led voorzien (Gresco)). Besparingen zijn goed voor een derde van ons einddoel.

Wat wilden we bereiken?

Wonen (zie ook onder het programma Wonen) Besparen, deelspoor Wonen
De beschreven wijkaanpak is een arbeidsintensief proces waarbij bewoners, corporaties, wijkverenigingen, de netwerkbeheerder, het bedrijfsleven en de gemeente concreet te nemen maatregelen kiezen. Hiervoor moeten ook financieringsconstructies worden ontwikkeld. De energietransitieplannen vormen de basis voor de wijkenergieplannen. Deze plannen zien we als een motor voor de wijkvernieuwing. Wij zien dit als de grootste renovatie-opgave na de tweede wereldoorlog (zie ook onder ‘warmte’). Met de woningcorporaties werken we verder aan het ‘Masterplan aardgasvrij en CO₂-neutraal Groningen‘. In dit masterplan wordt opgenomen hoe en wanneer corporatiewoningen verduurzaamd worden.

Bedrijven
Om op koers te blijven naar een CO₂-neutrale gemeente moeten we tussen 2020 en 2035 de energievraag bij bedrijven en instellingen bij benadering met 50 procent te reduceren. Dit is een van de grootste opgaven in Groningen Geeft Energie en dat rechtvaardigt de komende jaren een stevige inzet op dit deelterrein.

Ondersteuning bij het verduurzamen van bedrijven via ‘Groningen werkt SLIM’ het duurzaamheidsplatform waar MKB bedrijven terecht kunnen. Het is de plek, waar kennis bij elkaar komt en de MKB ondernemer gefaciliteerd wordt. Het platform ‘Groningen werkt SLIM’ initieert nieuwe projecten, dat kan gebiedsgericht zijn of gemeente breed.

In 2023 moet ieder kantoor groter dan honderd vierkante meter minimaal energielabel C hebben. Er wordt een plan van aanpak gemaakt om de kantoren te bewegen om energiebesparende maatregelen te nemen. De kantorenmarkt is in 2018 in kaart gebracht. In 2020 zal deze doelgroep benaderd, gestimuleerd en geactiveerd worden. Vanuit ‘Groningen werkt SLIM’ zullen stimulerende projecten voor deze doelgroep worden opgestart.

Gemeentelijke organisatie
Met de Gresco beogen we om al ons gemeentelijk vastgoed te verduurzamen. Vanaf 2015 rapporteert de Gresco middels haar eigen jaarplannen. In 2020 wilden we, naast het regulier jaarplan, ook een doorkijk geven hoe ons vastgoed verdergaand kan worden verduurzaamd.  

De Gresco zet de opbouw van de organisatie voort door het integrale energiemanagement van energieverbruikers op zich te nemen, energiezuinige projecten te realiseren dan wel mede te investeren en door ook besparing op onderhoud en beheer in de aanpak mee te nemen. De energie die we nog nodig hebben ná de besparingsopgave kopen we in samenwerking met de provincie, veiligheidsregio en veel andere Groningse gemeenten vanaf 2019 duurzaam in. We hebben verder subsidie verstrekt aan scholen voor het nemen van energiezuinige maatregelen en bijgedragen aan een groen dak op het zuiderdiep kantoor.  

Verder heeft Gresco de eerste fase van Pro-Gresco afgerond. Dit initiatief van de provincie is gericht op het versnellen van de verduurzaming van gemeentelijke eigen vastgoed in de provincie Groningen. Het is een kennisplatform tussen gemeenten en de Provincie.  De eerste fase was een onderzoek waarbij elke gemeente een 2-tal panden kon laten doorrekenen. Wat kost het voor dat pand om de door de gemeente gewenste klimaatdoelstelling te behalen. De resultaten zijn nog niet met bestuurders gedeeld in verband met de coronacrisis. Gresco neemt natuurlijk deel aan dit kennisplatform. Op dit moment richten we ons binnen de Progresco op het financieringsvraagstuk. Het systeem van de Gresco kan als voorbeeld dienen voor onze buurgemeenten.

Wat hebben we hiervoor gedaan?

Wonen
Het Energieloket Groningen is een onafhankelijk en gratis loket dat alle Groningse woningeigenaren stimuleert en concreet helpt in hun stap richting verduurzaming en is vanaf februari 2020 van start gegaan. Het loket (de opvolger van Groningen woont SLIM) is een initiatief van alle gemeenten in de provincie Groningen. In de uitvoering wordt samengewerkt met Grunneger Power en KAW. Tevens vindt afstemming plaats met het sociaal domein en de gebiedsteams, de projectteams van de wijk- en dorpsvernieuwing/wijkenergieplannen en uiteraard met de buurtinitiatieven. Het Energieloket kan worden gezien als een gereedschapskist die bestaat uit een aanpak waarbij gebruik kan worden gemaakt van een basisloket (online en offline) en een menukaart met acties. Daarnaast kan onderscheid worden gemaakt tussen een individuele en collectieve aanpak. Het loket is bereikbaar via de website: https://energieloket-groningen.nl/. Het online loket is in 2020 door 8.700 bezoekers bezocht en de helpdesk heeft ruim 600 telefoontjes ontvangen.

In 2020 is het energieloket uitgebreid met ‘Mijn woningplan’.  Door het invullen van ‘Mijn woningplan’ krijgen woningeigenaren inzicht in slimme maatregelen, prijzen, besparingen en kunnen direct een aanbieder kiezen op basis van kwaliteit, prijs en uitvoeringstermijn. In 2020 hebben 1740 bezoekers mijn Woningplan ingevuld om meer inzicht te krijgen in de besparingsmogelijkheden en zijn er 107 offertes aangevraagd.

Daarnaast hebben we nog samen met de andere gemeenten in de provincie Groningen, De Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG), en Buurkracht/Groninger Energie Koepel op 1 februari 2020 de Groninger duurzame Huizendag georganiseerd. In de gemeente Groningen hebben 4 huiseigenaren hun duurzame woning open gesteld en hebben 128 inwoners deze woningen bezocht.
Om het energieloket meer naamsbekendheid te geven is gestart in het voorjaar met de Energieweek waarin allerlei activiteiten zijn georganiseerd over het verduurzamen en vergroenen van de woning. Ook is er maandelijkse een pagina in de Gezinsbode met allerlei informatie over activiteiten in de gemeente Groningen, de wijkenergiecoach, webinars en besparingstips.

Subsidieregeling Reductie Energiegebruik (RRE)
Door de subsidieregeling Reductie Energiegebruik (RRE) heeft de gemeente 1,26 miljoen euro van het Rijk ontvangen om huiseigenaren te stimuleren tot kleine energiebesparende maatregelen in huis en om advies te geven aan huiseigenaren over andere energiebesparende maatregelen, zoals dak-, raam- of gevelisolatie. De RRE-regeling maakt het mogelijk dat door het energieloket, naast het helpen van huiseigenaren via een online loket, talloze aanvullende acties worden uitgevoerd waar ook andere doelgroepen van profiteren. Dankzij de regeling kunnen we bewoners, woningeigenaren en initiatieven in de hele gemeente ondersteunen om de belangrijkste eerste stappen richting aardgasvrij te zetten. Met deze bijdrage hebben we de volgende activiteiten uitgevoerd:

1. Wijkenergiecoaches
In 2020 hebben we samen met Grunneger Power 30 energiecoaches geworven en opgeleid. Deze energiecoaches zijn actief in de wijken en helpen woningeigenaren bij het nemen van kleine energiebesparende maatregelen. Er is veel enthousiasme onder de inwoners van de gemeente Groningen om als vrijwillige energiecoach in de wijk aan de slag te gaan. Naast de energiecoach op vrijwillige basis zijn in Selwerd en Lewenborg ook energiecoaches op basis van een participatiebaan actief. Dit wordt het komende jaar ook uitgebreid naar de Korrewegwijk en De Hoogte. Om de inwoners van de wijk op de hoogte te brengen van de energiecoaches zijn communicatiecampagnes georganiseerd. In totaal zijn 351 gesprekken aangevraagd. Dit is minder dan we beoogd hadden maar dit is helaas een gevolg van de coronacrisis. Het was niet mogelijk om huis-aan-huis bezoeken uit te voeren. We bieden nu ook online gesprekken aan maar hopen dat het in 2021 dit weer fysiek mogelijk is. Bovendien zijn wij momenteel bezig met een pilot in wijken waar meerdere aanmeldingen voor een energiecoachgesprek zijn. Er wordt per wijk een webinar georganiseerd waarbij bewoners alvast een eerste advies ontvangen.

2. Junior energiecoach
In 2020 hebben 369 gezinnen deelgenomen aan de Junior Energiecoach. Tijdens dit leuke en leerzaam spel van vijf weken voor kinderen (ca. 7-12 jaar) en ouders, gaat het hele gezin samen praktisch en spelenderwijs aan de slag met energiebesparing. Dit doen ze aan de hand van leuke filmpjes, geheime weekopdrachten, interessante weetjes en leuke spelletjes. In 2020 heeft de school ’De Tamarisk’ met alle leerlingen mee gedaan. De junior energiecoach wordt in 2021 voortgezet.

3. Ondersteunen bewonersinitiatieven
We hebben een toolbox ontwikkeld waarmee we samen de straat, wijk of dorp verduurzamen. Het energieloket biedt ondersteuning aan iedereen die gezamenlijk bezig wil gaan met verduurzaming. We maken daarbij gebruik van een ‘toolbox’, een stappenplan en middelen om groepen te ondersteunen (https://energieloket-groningen.nl/groningen/toolbox/). We hebben in 2020 diverse circa 30 bewonersinitiatieven ondersteund waaronder de Korrewegwijk, Gerbrand Bakkerstraat, Herewegbuurt, Badstratenbuurt, Zeeheldenbuurt, De Wijert, Rivierenbuurt, Noorderplantsoen, Oosterpoort, Helpman, Hoogkerk, Selwerd, Vinkhuizen, Reitdiep, Glimmen, Noordlaren, Haren, Beijum, Lewenborg, Noorddijk, De Hunze/Starkenborgh, Ten Boer en Ten Post. Deze ondersteuning bestaat uit 3 stappen: wat willen we? Wat kunnen we? En wat kunnen we samen doen. Met het ondersteunen van deze initiatieven vindt afstemming en samenwerking plaats met de gebiedsgerichte aanpak, zoals de wijkvernieuwing, de wij-teams, etc. Uiteraard hebben we minder fysieke activiteiten in de wijken kunnen steken vanwege corona maar hebben we veel via online bijeenkomsten kunnen organiseren.

4.  Collectieve inkoopactie
Het Energieloket Groningen heeft in 2020 een Inkoopactie georganiseerd zodat de inwoners van de gemeente Groningen voordelig, vertrouwd en geïnformeerd aan de slag kunnen gaan met de verduurzaming van hun woning. De maatregelen waarvoor ingeschreven kon worden zijn spouwmuurisolatie, vloerisolatie, zonnepanelen en warmtepompen. Op 26 november 2020 heeft een webinar plaatsgevonden over deze inkoopactie. Deze webinar is maar liefst 680 keer bekeken. Er hebben zich ruim 1200 mensen aangemeld. Deze inwoners ontvangen allemaal een voorstel waarna iedereen individueel de beslissing kan nemen om de opdracht uit te laten voeren.

5. Kleine maatregelen
Samen met de lokale bouwmarkten is een tool ontwikkeld waarmee bewoners een bespaarpakket met kleine maatregelen kunnen aanvragen. Alle deelnemers aan de inkoopactie, webinars, bijeenkomsten, en andere activiteiten in de wijk ontvangen een voucher waarmee een bespaarpakket ter waarde van 50 euro kan worden aangevraagd bij de lokale bouwmarkt. De eerste pakketten zijn in het laatste kwartaal van 2020 uitgegeven. Dit project loopt door in 2021. De huishoudens waar een energiecoach op bezoek komt ontvangen een tas met kleine maatregelen op maat.

6. Warmtebeelden
Begin 2020 zijn van 546 woningen in 10 straten warmtebeelden gemaakt van de woningen. Hiermee worden lekken in de woning in beeld gebracht. De woningeigenaren hebben een rapport op maat ontvangen en een advies waarmee de eerste stappen naar verduurzaming van de woning gezet kunnen worden. Dit project wordt in 2021 bij 1.200 woningen voortgezet.
Met de RRE-regeling en de aanvullende bijdrage van de raad zijn in de afgelopen periode de volgende resultaten behaald:

Uit de tabel blijkt dat we volop bezig zijn met de uitvoering, hoewel daar door de coronacrisis wel enige vertraging in is opgelopen. Om gemeenten tegemoet te komen in de belemmeringen door coronacrisis is door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de einddatum waarvoor de werkzaamheden afgerond moeten zijn, te verlengen tot 31 december 2021. De uitvoering van de RRE regeling is gestart in 2020 en loopt dus door in 2021.

RRE voor huur- en koopwoningen
In vervolg op de regeling van 2019 is in 2020 een vergelijkbare regeling geopend. Daar waar huurwoningen in de eerste regeling waren uitgesloten zal de nieuwe regeling gericht zijn op zowel huur- als koopwoningen. Het gaat weer om kleine maatregelen en advies die snel kunnen worden uitgevoerd. Hiervoor is, in samenwerking met de woningcorporaties, een aanvraag ingediend en bij goedkeuring door BZK de uitvoering zal in 2022 en 2023 plaatsvinden.

Woningcorporaties

• Met de woningcorporaties werken we samen in de werkgroep Duurzaamheid. In juni 2020 is de woonvisie vastgesteld in de gemeenteraad.  Het is een visie die helder aangeeft waar we op het gebied van wonen en energietransitie naartoe willen en hoe we dit in samenwerking met alle partners in de gemeente willen bereiken. Daarnaast hebben we een bijdrage geleverd aan de inhoud van de prestatieafspraken met als doel om de ambitie CO ₂ -neutraal en aardgasvrij 2035 te realiseren. De uitvoering van het Masterplan, waaronder het op basiskwaliteit brengen van corporatieve woningvoorraad, coördineren en monitoren. We hebben samengewerkt om het openingsbod/transitievisie warmte, de wijkvernieuwingsplannen, proeftuin aardgasvrije wijken en het masterplan samen laten komen in de uitwerking van de wijkenergieplannen. Naast energietransitie is ook klimaatadaptatie een onderwerp waarmee we de komende jaren verder gaan. Een aantal corporaties hebben hiervoor al aandacht in hun beleid;
• Samen met de woningcorporaties hebben we in 2020 een aanvraag voor de Regeling Reductie Energiegebruik Woningen (RREW) ingediend. Hiermee kunnen we ook voor deze doelgroep de energiecoaches en de kleine energiebesparende maatregelen inzetten. We hebben in maart 2021 bericht ontvangen dat de aanvraag is gehonoreerd en krijgen daarmee ruim twee miljoen euro subsidie van het Rijk. Tot slot hebben we kennis gedeeld, nieuwe ontwikkelingen gesignaleerd en resultaten gedeeld.

Bij het bepalen van passende route naar CO₂-neutrale en aardgasvrije woningvoorraad zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:

• Betaalbaarheid is leidend;
• Slopen als verbeteren niet kan;
• Het moet technisch kunnen;
• Basiskwaliteit mag niet wachten; aan de slag met no-regret maatregelen;
• Bestaande infrastructuur en gasaansluitingen benutten waar nuttig.

Bedrijven
Groningen Werkt Slim

• De slimme CO ₂ thermometer gemaakt waarmee snel inzicht wordt verkregen in de CO ₂ -uitstoot. Deze tool is voor alle bedrijven uit de provincie Groningen gratis beschikbaar gesteld op www.Co2thermometer.nl ;
• Voor de loketfunctie hadden we in 2020 als doel om onafhankelijke informatie en ondersteuning voor de ondernemer in alle fases van de klantreis verder te ontwikkelen. Verschillende adviesdiensten die op maat worden geboden, afhankelijk van de vraag en behoefte en het ontwikkelingen van nieuwe producten en diensten. Zo gaat het over wet- en regelgeving en informatie over financiële mogelijkheden. Ook over doorverwijzen naar partijen om verder te komen. In 2020 hebben 46 bedrijven en instellingen gericht een vraag neergelegd bij GWS. Dit waren vragen over verduurzaming, samenwerking en geldende wetgeving;
• Deuren dicht-campagne - In 2020 hebben we samen met de andere gemeenten in de provincie Groningen de vervolgversie van de deuren dicht-campagne verder opgezet. Ook in de gemeente zelf worden nog nieuwe bordjes aangevraagd;
• De provincie Groningen is uit het voorbeeld van het project op bedrijventerrein ZO in 2020 gestart met Zon op Dak-project ‘Verzilver uw dak’ onder uitvoering van het bureau Over Morgen. GWS was bij dit project betrokken vanuit de communicatie en de ondersteuning van dit project, in de gehele provincie;
• Een project wat zich in 2020 aandiende en waar mogelijk wel potentie in zit met ondersteuning van GWS, oftewel zonnecarports. In 2020 zijn hiervoor verkennende gesprekken gevoerd en is een projectplan opgesteld. De geschikte locaties hiervoor zijn in kaart gebracht en in 2021 starten we vanuit een pilot hierover met de benadering van de bedrijven voor deze mogelijkheid op hun terrein.

Toezicht op energiebesparing bij bedrijven
Met het toezicht op energiebesparing willen we een maximale bijdrage leveren aan de energiebesparing bij bedrijven. De toezichthouders gebruiken hun wettelijke bevoegdheid om het gesprek met bedrijven aan te gaan. Bedrijven kunnen effectief gestimuleerd worden om energiebesparende maatregelen te nemen doordat ze individueel worden aangesproken. Daardoor kunnen we maatwerk leveren en verdwijnt de vrijblijvendheid.

De aanpak bestaat uit 3 stappen:

1. Het opvragen van het energieverbruik (omdat verplichtingen afhangen van verbruik);
2. Het adviseren over besparingsmogelijkheden en het opvragen en beoordelen van een plan van aanpak. Bij bedrijven waar geen wettelijke verplichtingen gelden geven we voorlichting over besparingsmogelijkheden;
3. Het toezien op de daadwerkelijke realisatie van de maatregelen. Deze hercontrole doen we twee jaar na het beoordelen van de plannen van aanpak.

Resultaten 2020

1. In 2020 zijn bij 1200 bedrijven energiegegevens opgevraagd. Daardoor zijn nu bij nagenoeg alle bedrijven deze gegevens opgevraagd. Daarvan hebben 650 bedrijven gegevens aangeleverd. Dat was ook het doel. In 2021 starten we een meer verplichtend traject bij bedrijven die tot nu toe medewerking weigeren;
2. 40% is midden- of grootgebruiker van energie, deze dienen een plan van aanpak op te stellen. 560 plannen van aanpak zijn goedgekeurd tot heden. De beschikbare capaciteit is niet voldoende om alle plannen van aanpak direct te beoordelen. Bij het toezicht geven we prioriteit aan hercontroles;
3. Ongeveer 80 hercontroles zijn uitgevoerd om te kijken geplande maatregelen daadwerkelijk zijn gerealiseerd. Dat is meer dan de geplande 60 bedrijven. Ervaring daarbij:
   1. Aantal mooie voorbeelden van bedrijven die gestart zijn vanuit een wettelijke verplichting maar enthousiast zijn geworden en vervolgens meer hebben gedaan dan voldoen aan wetgeving;
   2. Alle bedrijven voeren maatregelen uit volgens plan van aanpak, dit leidt tot energiebesparing ten opzichte van de begin situatie. Gemiddeld besparen bedrijven 20 % op elektriciteitsverbruik en 20 % op gasverbruik. Kanttekening is wel dat er wegens economische groei/krimp niet altijd een directe relatie is tussen maatregelen en verbruik.

Gemeentelijke organisatie

• De energie die we nog nodig hebben ná de besparingsopgave hebben we vanaf 1 januari 2019 duurzaam en lokaal ingekocht. De stroom wordt met nieuwe installaties regionaal geleverd. Enerzijds door Eneco,(80%) anderzijds door de lokale energieleverancier Energie van Ons (20%). In de eerste vijf jaar van de totale contractperiode van vijftien jaar moeten de provinciale productie-installaties zijn gerealiseerd. Voor gas hebben er een contract afgesloten met Greenchoice: gedurende vijf jaar moet drie procent vergroend worden per jaar. Deze inkoop van elektriciteit en gas is samen met een groot aantal omliggende gemeenten en de provincie gerealiseerd. We monitoren met de werkgroep GGPG waar alle deelnemers inzitten hoe de ontwikkeling gaat van de productielocaties. In het eerste kwartaal van 2021 zullen we met een eerste rapportage daaromtrent het bestuur informeren;
• De Gresco aanpak gaat uit van zichzelf terugverdiende investeringen. De investering verdient zichzelf terug door toekomstige besparing op energielasten. Gresco investeert daarmee in zogenaamde “sluitende businesscases”. Dit is de afgelopen jaren met tal van projecten succesvol verlopen, maar naar de aard eindig. Wij merken dat we steeds vaker rekenen aan maatregelen waarvoor we de businesscase niet rond krijgen. Oorzaak hiervan is dat het “laag hangend fruit” grotendeels geplukt is. We hebben daarom gekeken naar de doorontwikkeling van de kaders en scope van de Gresco om door te kunnen gaan met het verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed, binnen het principe van zichzelf terugverdienende maatregelen. Enerzijds om meer investeringen in het huidige areaal mogelijk te maken en anderzijds om onze horizon te verbreden naar panden die tot heden buiten onze scope lagen. Daarom hebben we middels een collegebesluit een aantal opdrachten opgehaald om een aantal pilots uit te werken. De resultaten van deze pilots leggen we medio 2021 aan het college voor. Daarna kunnen we dan mogelijk de uitvoering verder gaan oppakken;
• Het realiseren van zonnepanelen bij scholen waarvan wij eigenaar/gebruiker zijn:
  • Bestaande bouw: Maresiusstraat 260 panelen, Siersteenlaan 200 panelen;
  • Nieuwbouw: Riekele Prinsstraat Ten Boer 391 panelen, Van Lenneplaan 173 panelen
• Daarnaast wordt er gewerkt aan wat er nodig is om de klimaatdoelstelling in de toekomst te behalen. Dat kan niet altijd meer vanuit de systematiek van zichzelf terugverdienende investeringen waar de Gresco mee werkt. Een verdergaande stap vraagt om een integrale aanpak die anders gefinancierd moet worden. Het doel is deze doorkijk medio 2021 aan de gemeenteraad aan te bieden;
• De implementatie van onze nieuwe energiebesparingssoftware vordert gestaag. De monitoring werkt naar wens en nu wordt de e-facturatie gekoppeld. Medio 2021 is dit afgerond.

Lopende projecten en in voorbereiding genomen:

• Onderzoeken van mogelijkheden van energieopslag aan de Duinkerkenstraat;
• Onderzoek vervolg Waterstof CV-Ketel Duinkerkenstraat;
• Onderzoek (dankzij het goede monitoringsprogramma) naar verkeerd ingestelde kloktijden verwarming
• Toepassen aansturing gebouwenbeheerssystemen door zelflerende software bij gebouwen met een complexe installatie;
• Aanbrengen Led: Sportveld-verlichting, onder andere sporthal Scharlakenhof te Haren en verdere uitvoering van het verledden van de openbare verlichting en Duinkerkenstraat;
• Plaatsen zonnepanelen: diverse daken;
• Toepassen verbeterd Gebouwenbeheersystemen;
• Advisering en begeleiding van Zonnepanelen op daken van nieuwbouwprojecten;
• Het Jaarplan Gresco wordt gecombineerd met het MJOP vanaf 2021. Dit jaar is het overgangsjaar. Ook gaan we een doorkijk geven wat we nog meer kunnen doen binnen de huidige aanpak van gesloten Businesscase en willen we een doorkijk van vertaling van de wet- en regelgeving op ons eigen vastgoed geven.

Conclusie

Energiebesparing bij woningen, bedrijven, het gemeentelijk vastgoed en de gemeentelijke organisatie zelf staat volop in de aandacht. Het belang van energiebesparing vormt een hoofdopgave voor de komende jaren. Hierbij zal een koppeling met de warmtestrategie van groot belang zijn.