Paragraaf 3: Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Weerstandsvermogen in één oogopslag

Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de weerbaarheid van de gemeente. Het laat zien of de gemeente in staat is de effecten van risico’s op te vangen. Als maatstaf hanteren we hiervoor de ratio van het weerstandsvermogen. Deze geeft de verhouding weer tussen het beschikbare weerstandsvermogen (welke middelen zijn er om risico’s op te vangen?) en het benodigde weerstandsvermogen (welke risico’s lopen we?). Een ratio van 100% betekent dat er voldoende weerstandsvermogen beschikbaar is om het effect van de ingeschatte risico’s (kans * effect*waarschijnlijkheidsfactor van 90%) te kunnen opvangen.

Het beschikbare weerstandsvermogen bestaat uit een aantal bronnen waarmee het effect van risico’s kan worden opgevangen. We maken onderscheid tussen de reserves (Algemene reserve (AR) en reserve Grondzaken (GZ))  en overige bronnen. De Algemene reserve (49,9 miljoen euro in 2021 ) en de reserve Grondzaken (8 miljoen euro in 2021) zijn hard en kunnen direct worden ingezet. Inzet van de overige bronnen (65,5 miljoen euro) vraagt over het algemeen meer tijd. Voor de inzet van de stille reserve Enexis bijvoorbeeld is eerst verkoop van de aandelen nodig en inzet van de intensiveringsmiddelen vraagt besluitvorming over verlaging van de beschikbare budgetten en aanpassing van het beleid.
Gezien het belang van de omvang van de reserves maken we deze afzonderlijk zichtbaar. In het onderdeel beschikbaar weerstandsvermogen geven we een toelichting op de onderdelen van het beschikbaar weerstandsvermogen.

Het benodigde weerstandsvermogen wordt bepaald op basis van een inschatting van de risico’s die de gemeente loopt. Veruit het grootste risico ligt bij de gemeentelijke grondexploitaties en Meerstad. Dit risico bepaalt in 2021 ruim 60% van het benodigd weerstandsvermogen. In het onderdeel benodigd weerstandsvermogen geven we een toelichting op risico’s die het benodigd weerstandsvermogen bepalen.

De ontwikkeling van het weerstandsvermogen wordt twee keer per jaar bepaald: bij de begroting en bij de rekening. We willen benadrukken dat de berekening van het weerstandsvermogen geen exacte wetenschap is. Bij het bepalen van de omvang van het benodigd weerstandsvermogen worden een groot aantal inschattingen gemaakt die meer of minder goed te onderbouwen zijn. Bij de beoordeling van het weerstandsvermogen kijken we dan ook vooral naar hoe het weerstandsvermogen zich ontwikkelt.

Het effect van de coronapandemie op ons beleid, onze inkomsten en onze uitgaven is nog onduidelijk. Onduidelijk is ook in welke mate gemeenten voor de wegvallende inkomsten en extra uitgaven worden gecompenseerd. We hebben er daarom voor gekozen om een risico op te nemen voor de mogelijke financiële effecten van de coronapandemie rekening houdend met bekende compensaties vanuit het Rijk . Voor 2021 is het risico 6,5 miljoen euro. In het risico parkeerbedrijf, het risico sociaal domein, het bedrijfsrisico werkmaatschappijen (SPOT en Sport 050) en in het risico BUIG zijn de mogelijke effecten van corona in de afzonderlijke risicoberekeningen meegenomen.

In zijn algemeenheid leiden nieuwe projecten tot nieuwe risico’s en dus tot een hoger benodigd weerstandsvermogen. Op het moment dat er zekerheid is over de uitvoering van een project (meestal bij een realisatiebesluit door de raad), maken we een inschatting van het risico en houden we er rekening mee in het bepalen van het benodigd weerstandsvermogen.
Bij de berekening van het benodigd weerstandsvermogen is deels wel rekening gehouden met risico’s van nieuwe projecten. Het risico Uitleg- en binnenstedelijke ontwikkelingslocaties inclusief Meerstad houden we voor de komende jaren constant op 80 miljoen euro, gelijk aan het niveau bij de begroting 2020. Dit sluit aan bij de toelichting in het raadsvoorstel herziening grondexploitaties 2019 (120102-2020). Hierbij hebben we enerzijds geconstateerd dat risico’s van lopende grondexploitaties afnemen. Anderzijds zijn grondexploitatie gevoelig voor economische schommelingen. Dit kan ertoe leiden dat risico’s van de lopende grondexploitaties in de toekomst weer groter worden. Deze meerjarige gevoeligheden willen we door middel van scenario’s  inzichtelijk maken. Daarnaast verwachten we in de komende jaren een aantal nieuwe grote gebiedsontwikkelingen te starten zoals Suikerzijde, Stadshavens, Stationsomgeving en de Held III. De (project-specifieke) risico’s in deze gebiedsontwikkelingen zijn nog niet nauwkeurig te bepalen. Echter een eerste globale berekening, op basis van schattingen in investeringsbehoefte geven een bandbreedte aan benodigd weerstandsvermogen aan, tussen de 25 en 40 miljoen euro.  

We kiezen er daarom nu voor de positieve risico-ontwikkelingen bij lopende grondexploitaties nog niet mee te nemen totdat er meer duidelijk is over de risico-gevoeligheid van scenario’s bij lopende grondexploitaties en de risico’s bij toekomstige gebiedsontwikkelingen. We voorkomen hiermee schommelingen in het weerstandsvermogen. Tot die tijd handhaven we het risico op het niveau van de begroting 2020 van 80 miljoen euro. De verwachting is dat bij de begroting 2022 er duidelijkheid is over het benodigd weerstandsvermogen voor De Suikerzijde en Stadshavens.

Vergelijking met de begroting 2021

In vergelijking met de begroting 2021 neemt het benodigd weerstandsvermogen toe met 0,3 miljoen euro en het beschikbaar weerstandsvermogen neemt toe met 14,5 miljoen euro. Dit leidt in 2021 tot een verbetering van de ratio met 11% (van 93% naar 105%).

De toename van het beschikbaar weerstandsvermogen komt vooral doordat een deel van het resultaat 2020 wordt toegevoegd aan de algemene reserve en de reserve grondzaken. De Algemene reserve neemt toe met 7,7 miljoen euro, de reserve grondzaken neemt toe met 8 miljoen euro en overige onderdelen van het beschikbaar weerstandsvermogen nemen af met 1,1 miljoen euro. We lichten de verschillen toe in het onderdeel beschikbaar weerstandsvermogen.

In het coalitieakkoord staat dat wordt gestreefd naar een ratio van 100%  aan het eind van de coalitieperiode (2022). Gelet op de grote opgaven accepteren we voor de kortere termijn een ratio onder de 100% (minimaal 80%, rekening houdend met minimaal 25 miljoen euro in de reserves die meetellen voor het weerstandsvermogen).

Bij het beoordelen van het weerstandsvermogen kijken we ook naar het aandeel van de reserves (Algemene reserve plus reserve Grondzaken ten opzichte van het benodigd weerstandsvermogen. In 2021 zit er 57,9 miljoen euro in de reserves die meetellen voor het weerstandsvermogen. In de komende jaren neemt dit naar verwachting toe tot bijna 73,4 miljoen euro. Hierbij wordt rekening gehouden met de nu bekende toevoegingen en onttrekkingen aan de algemene reserve en reserve grondzaken voor de komende jaren.